معمولاً موزهها به این صورت هستند که آثاری در مورد یک موضوع خاص یا یک بازهی زمانی خاص را کنار هم جمعآوری میکنند. مثلاً موزهی آبگینه تهران ظروف سفالی و شیشههای قدیمی مربوط به دوران قاجار را برای نمایش عموم جمعآوری کرده است. اما موزه بریتانیا از این قانون مستثناست! اصلاً بهتر بود از اسم موزه جهان به جای موزه بریتانیا استفاده میکردند. چرا که از هر گوشهی این کرهی خاکی یک اثر تاریخی در موزه بریتانیا پیدا میشود. غنیترین، بزرگترین، قدیمیترین و کاملترین موزهی جهان همین موزه است که در لندن جا خوش کرده است.
تاریخچه موزه بریتانیا (British Museum)
شخصی به اسم “سر هنس اسلون” (Hans Sloane) شیفتهی آثار تاریخی بود و بهخاطر همین علاقهاش شروع به جمعآوری آثار تاریخی کرده بود. هنس اسلون در تمام طول عمرش به این کار ادامه داد و این باعث شد که از تمام کشورهای دنیا مثل یونان، رم، مصر و خیلی کشورهای دیگر کلکسیونی از آثار تاریخی ارزشمند بسازد.
هنس اسلون قصد جاودانه کردن این کلکسیون را داشت و با زیرکانهترین روش ممکن هم به هدفش رسید. او در وصیتنامهاش تمام این آثار تاریخی را به پادشاه آن دوران یعنی جرج دوم واگذار کرد. به این ترتیب پایههای تأسیس موزه بریتانیا را ایجاد کرد و دلیلی شد تا این آثار تاریخی تا به امروز جاودانه شوند و زحماتش به باد نرود.
با گذشت زمان این موزه توسعه پیدا کرد طوری که شعبههای دیگری به آن اضافه شدند. مثلاً موزهی تاریخ طبیعی لندن (British Museum Of Natural History) اولین شعبهای بود که در کنزینگتون جنوبی قرار داشت وبه موزه بریتانیا پیوسته بود. البته چند سال بعد از آن جدا شد و مستقلانه به فعالیتش ادامه داد. دو کتابخانه هم به این موزه اضافه شدند که کتابها و دستنوشتههای تاریخی بسیار ارزشمندی را به این موزه اضافه کردهاند.
مثلاً انجیلهای لیندیس فارن (Lindis Farne Gospels) و تنها دستنوشتهی حماسهی بیوولف (Beowulf) از نمونههای آثار تاریخی کتابخانه موزه بریتانیا هستند. به خاطر داشته باشید که برای بازدید از این موزه لازم است که به لندن سفر کنید. در نتیجه به ویزای انگلیس و وقت سفارت انگلیس نیاز دارید. آژانس مسافرتی سالیان سفر میتواند در این زمینه به شما خدمات خوبی ارائه دهد.
معماری موزه بریتانیا
طراحی ساختمان این موزه را رابرت اسمیرک (Robert Smirke) به عهده داشته است و الحق که کارش را به بهترین نحو ممکن انجام داده است. او از سبک نئوکلاسیک برای معماری ساختمان این موزه استفاده کرده است. 44ستون در ساختمان این موزه استفاده شده که هر کدام 14متر ارتفاع دارند. این ستونها باعث ایجاد شباهت بین موزه بریتانیا و معبد آتنا در ترکیه شدهاند. از مجسمههای ریچارد وستمکت (Richard Westmacott) برای تزئین این موزه استفاده شده است.
وسعت آثار موزهی بریتانیا به قدری زیاد است که برای دیدن همهی آنها نیاز است حداقل یک هفته وقت داشته باشید. اما نگران نباشید مهمترین آثار تاریخی این موزه را در ادامه با هم بررسی میکنیم:
بخش گالری مصریها (Egyptain Galleries)
سه هزار سال تاریخ مصر باستان را در این قسمت از موزه بریتانیا شاهد هستید. مجسمهی نیمتنهی رامسس دوم(Ramesses ll) یکی از آثاری است که در این بخش میبینید. عدهای رامسس دوم را قویترین فرعون در طول تاریخ مصر میدانند.
بخش مجسمههای پارتنون (Parthenon Sculptures)
تعدادی از مجسمههایی که در معبد پارتنون در آکروپولیس آتن بوده است، در این قسمت وجود دارد. قدمت این مجسمهها به سالهای 438 تا 447 قبل از میلاد برمیگردد. این مجسمهها به نام مرمرنماهای الگین (Elgin Marbels) هم شناخته میشوند. اما چرا؟ اصلاً چطور این مجسمهها در لندن سر در آوردهاند؟
لرد الگین سفیر انگلستان در سال 1805 این مجسمهها را به امپراتوری عثمانی انتقال داد. عدهای میگویند برای جلوگیری از فرسوده شدن این مجسمهها این کار را کرده است. او سرانجام این مجسمهها را به انگلستان فروخت و آنها را با کشتی از آتن به انگلیس منتقل کرد. گروهی این حرکت او را حمایت میدانند و آن را تقدیر میکنند. اما گروهی دیگر معتقدند این کار غارت و دزدی از آتن بوده است.
بخش سفالهای چینی (Chinese Ceramics)
مجموعهای کمیاب از سفالهای چینی که قدمت بعضی از آنها به دو هزار سال پیش برمیگردد، در این بخش گردآوری شدهاند. گلدانهای دیوید از مهمترین ظرفهای این قسمت از موزه بریتانیا هستند که نوشتههای روی آنها به سال 1351میلادی برمیگردد.
پرسیوال دیوید (Percival David) این گلدانها را به صورت جداگانه خریداری کرده بود. اما سال 1935 آنها را به کنار یکدیگر برگرداند. به همین دلیل این قسمت را به نام مجموعهی پرسیوال دیوید هم میشناسند.
مجموعه آثار کشتی ساتون هوو (Sutton Hoo Ship)
سال 1937، باقیماندههای کشتی ساتون هوو در منطقهی آنگلوساکسونی پیدا شد. اکثر این آثار بهغیر از این که از نظر تاریخی ارزشمند محسوب میشوند، از نظر مالی هم ارزش زیادی دارند. جواهرات گرانبها، ظرفهای نقرهای دوره بیزانتین، تابوتهای مجلل و کلاهخودهای آهنی از جمله وسایلی بودند که در این کشتی پیدا شدند.
طول کشتی ساتون هوو 27متر بوده و قدمتش هم به سال 600بعد از میلاد برمیگردد. روی کلاهخود آهنی که در این قسمت قرار دارد با تصاویری از جنگ تزئین شده است و بخشهایی از آن هم با مس ساخته شده است.
شکار شیر امپراتوری آشور (Assyrian Lion Hunts)
این تابلو که نماد قدرت پادشاه آشوریان است، لحظات شکار شیر توسط آشوربانیپال(Ashurbanipal) را نمایش میدهد. روی سنگ رخام صحنههای تعقیب شیر توسط پادشاه، نشانهگیری با تیروکمان و شکار کردن شیر توسط وی کشیده شده است.
بخش خاورمیانه
بیشتر از 13هزار اثر تاریخی ایران باستان در موزهی بریتانیا قرار دارد که مهمترین آنها منشور حقوق بشر کوروش است. سفالهایی که قدمتشان به 3300سال پیش از میلاد برمیگردد و همینطور ظروف نقرهای و طلایی که همین اندازه قدیمی هستند، در این موزه پیدا میشوند.
زره و کلاهخودی برای شاه عباس اول، اسطرلابی که برای سلطان حسین صفوی ساخته شده (در سال 1133)، خمسه نظامی که برای شاه طهماسب در تبریز تهیه شده، کاشیهای زمان سلجوقی و سفالهای لعابدار نیشابور از دیگر آثار ایرانی هستند که در این موزه نگهداری میشوند.
بهغیر از ایران آثاری از عراق و دیگر کشورهای خاورمیانه هم در موزه بریتانیا وجود دارد.